AOÇ’NİN GELECEĞİNİ TARTIŞIYORUZ

23 OCAK 2007

 

ATATÜRK ORMAN ÇİFTLİĞİ

 

 

Atatürk Orman Çiftliği gerek bulunduğu konum gerek tarihsel önemi, gerekse de içinde barındırdığı işlevleri ile Başkent Ankara’nın belki de en önemli ve üzerinde en çok tartışılması, düşünülmesi gerekli alanıdır.

 

Atatürk Orman Çiftliği

•          Çağdaş teknoloji kullanarak tarım ve hayvancılık konusundaki geri kalmışlığı ortadan kaldırmak,

•          Bilimi ve teknolojiyi üretime sokarak ürün çeşitliliği ile verimi artırmak,

•          Elde edilecek ürünlerin değerlendirmesinde sektörün önünü açma çalışmalarını organize edecek, araştırma ve geliştirme ünitesi oluşturmak,

•          Kullanılamaz arazi parçalarını ıslah etmenin olanaklı olduğunun öncülüğünü yapmak,

•          Islah edilen bataklık ve sazlıkların sulama sistemi de kullanılarak verimin arttırılacağının bir örneğini sunmak

Üzere tüm ülkeye model olarak kurulmuş, ıslah edilmiş bir alandır. Bataklık ve sazlık olan bu bölge tarıma elverişli duruma getirilmiş, tarım ve hayvancılık ile öncülük yapma görevlerini de üstlenmiştir.

 

Mustafa Kemal Atatürk, 1925 yılında Atatürk Orman Çiftliğini kurmuştur. 13 yıl bizzat işlettikten sonra 11 Haziran 1937 ve 13 Haziran 1937 tarihli yazılarla, AOÇ’yi Türkiye Cumhuriyeti hazinesine devretmiştir.

 

Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü ise 5659 sayılı kanunla 24 Mart 1950 tarihinde kurulmuştur. Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Kuruluş Kanununda şu maddeler yer almaktadır:

•          Madde 9  - “Müdürlüğün bütün malları devlet malı hükmündedir. Bu mallar aleyhine suç işleyenler devlet malları aleyhine suç işleyenler gibi ceza görür.”

 

•          Madde 10 – “Atatürk Orman Çiftliği’nin bu kanunun yayımı tarihindeki sınırları içinde bulunan gayrimenkulların gerçek veya tüzel kişilere devir ve temliki ve kamulaştırılması özel bir kanunla izin alınmasına bağlıdır.”

Söz konusu özel kanunlarla gerçekleştirilen devir ve kamulaştırma işlemleri dışında

İlgili kanunlar ve ilave olarak

•          Özel kanun ile devir

•          Protokol yolu ile devir

•          Kiralama yolu ile devir

•          Yasasız ve protokolsüz devir

 

Özel kanunlarla devir işlemleri ile birlikte AOÇ arazisinin 10.000 dekar alandan fazlası çeşitli kurumlara devredilmiştir.

 

Zamanla Süt Endüstrisi Kurumuna,  Türkiye Jokey Kulübüne, Ankara Büyükşehir Belediyesine, Türkiye Malzeme Ofisine yaklaşık 600 000m2lik bir alan kiralama yolu ile devredilmiştir. Diğer taraftan gerçekleştirilen Yasasız ve protokolsüz devirlerle parti liderine anıt mezar yapımı için arazi tahsisleri gerçekleştirilmiştir.

 

Sonuç olarak özel kanun ile, protokol yolu ile, kiralama yolu ile ve yasasız ve protokolsüz devirle kurulduğunda 52.000 dekar olan arazi 1950-1983 tarihleri arasında 33.000 dekara inmiştir.

 

Diğer taraftan AOÇ 02.06.1992 gün 2436 sayılı Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı ile 1.derece doğal ve tarihi SİT alanı ilan edilmiştir. kültür ve tabiat varlıklarını koruma yasası uyarınca da “bir alanın SİT alanı olarak ilanı, bu alandaki imar planı uygulamasını durdurur ve iki yıl içinde bu alanlar için koruma amaçlı bir plan yapılmasını gerektirir..”

 

21.06.2006 tarihinde 5659 sayılı Atatürk Orman Çiftliği Müdürlüğü Kuruluş Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun kabul edilmiştir. Bu kanunda: “Tarım ve Köyişleri Bakanlığının uygun görüşü ile Ankara Büyükşehir belediyesi ilgili mer'i mevzuat uyarınca öncelikle üst ölçekli plan ve koruma amaçlı imar planı ve bunlara uygun her türlü imar planlarını yapmaya ve yaptırmaya yetkilidir.” ibaresi yer almaktadır.

 

Koruma amaçlı imar planları ve çevre düzenleme projelerinin hazırlanması, gösterimi, uygulaması, denetimi ve müelliflerine ilişkin usul ve esaslara ait yönetmelik gereğince 2 defa plan hazırlık toplantısı yapılmıştır.

 

Bu toplantılar amacı çerçevesinde yapılmamış, bilgilendirme olarak değerlendirilmiştir. Buna rağmen katılımcılar tarafından toplantılarda verilen görüşler planlamada dikkate alınmamıştır.

 

Ankara Büyükşehir Belediyesi bu toplantılar neticesinde 1/25.000 üst ölçek nazım planı, 1/10.000 koruma amaçlı nazım imar planı hazırlamıştır.

 

10/01/2007 gün 2039 sayılı Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu kararı ile plan notlarında yapılan düzeltmelerle onaylanma aşamasına gelmiştir.

 

TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi olarak yapmış olduğumuz bir çalışmayı sizlerle paylaşmak isteriz. AOÇ’nin tarihsel önem, tarım alanı barındırması, merkezi konumu, korunmuş açık alanları, ham malzeme ve ürün merkezi olması, diğer yeşil alanlarla bağlantı sağlanabilme olanağı, üniversitelere olan yakınlığı, olanaklı buluşma noktası olması, Demiryolu ve ana yollara bağlantısı hazırlanan imar planı için girdiler olarak ele alınmalıydı.

 

Diğer taraftan AOÇ’nin yıllarca bakımsız ve ilgisiz kalması, kentin gelişen bölgeleri ve yapıları ile bağlantı kuramamasından kaynaklanan zayıf yönlerine yönelik çözümler içerecek şekilde plan hazırlıkları gerçekleştirilmeliydi. Bunları

 

•          Alanın %90’dan fazlası kentli kullanımına kapalı olması

•          Kentinin diğer kısımları ile zayıf ulaşım bağlantısı olması

•          Diğer yeşil alanlarla bağlantılı olmayışı

•          AOÇ ile diğer yeşil alanlar arasında farklı yapılaşma olması

•          Üniversiteler ile bağlantısının olmaması

•          Teknolojik gelişme sağlayacak araştırma geliştirme birimlerinin olmaması

•          Stratejik planının olmaması

•          Çiftliğin kuruluş amaçları günümüz ihtiyaçlarını karşılamaması

•          Bütçeden pay almıyor ve kendi gelirini yeni gelişimler için kullanamaması

 

Olarak tanımlayabiliriz.

 

Olanaklar (opportunıtıes) :

•          Ulaşılabilir

•          Ankara’nın sembolü ve landmarkı

•          Kentle ilgili kararlarda Ankara halkı duyarlı

•          Ankara’nın yeşil alan ihtiyacını karşılama potansiyeline sahip

•          Teknolojik araştırma ve geliştirme çalışmaları yapılarak pilot bölge olabilir

•          Ankara’nın ekolojik dengesi üzerinde çok önemli bir yeri var

Tehditler (threats):

•          Şehrin genişlemesi ve haksız kazanç tehlikesi

•          Bireysel ve kurumsal olarak yağma edilmesi

•          Alanın düşen verimlilik ve kalitesi ile su kaynaklarının kirlenmesi

•          Parçalanmış yönetim sistemi

•          Parçalanmış alan tekliği

 

Bu saptamalarda bulunduktan sonra ise ve bu tarihte arazinin değerlendirilmesi üzerine bazı öneriler geliştirilmiştir.

 

Bu önermelerden önemli gördüklerimizi tekrar hatırlatmak isteriz:

 

 

AOÇ arazilerinin değerlendirilmesine ilişkin önermelerimiz ise,

•          Alan AOÇ denetiminde tutulmalıdır.

•          Alanın peyzaj özellikleri korunarak değer kazandırılmalıdır.

•          AOÇ İstasyonu  Demetevler kavşağı arasındaki yol için yeni güzergah aranmalıdır.

•          Şarap ve meyve suyu fabrikası ikram hizmeti sunacak şekilde yeniden düzenlenmelidir.

•          Hayvanat bahçesi,uzun erimde doğa parkı olarak planlanmalıdır.

•          Marmara köşkü Atatürk müzesi olarak kamuya açılmalıdır.

•          Merkezde yayalaştırma yapılmalı, merkezin kimliği tanımlı hale getirilmelidir.

•          Hamam,ptt,inzibat karakolu,gar binaları gibi tarihsel değeri olan binaların yeniden işlevlendirilerek gerçek kimliklerine kavuşturulmalıdır.

•          Fişek fabrikası arazisi kamuya mal edilmelidir.

•          Orduevi içinde yeni yapılaşmaya izin verilmemelidir.

•          Kurumların ağaçlandırma istemleri için planlama ve peyzaj tasarım ilkeleri belirlenmelidir.

•          İyileştirmelerden sonra uzun erimde teknoloji geliştirme ve bilimsel faaliyetlere yönelik yeni bir odak alan yaratılabilir.

•          Odak alan dışında kentsel orman,üç-boyutlu bitkilere yönelen tarımsal faaliyetler,yaya ve bisiklet dolaşımına olanak sağlayan düzenlemeler geliştirilmelidir.  

•          Kısa erimde hafriyat dökümü yasaklanmalıdır.

•          Alanın ulaşımı İstanbul yolundan sağlanmalı, kamyon trafiği çevreye sokulmamalıdır.

•          Çimento için toprak alımında yeni bir topografya elde edilebilecek yöntemler geliştirilmelidir.)

 

Üzerinde belki de en önemle durulması gereken konulardan birisi “AOÇ alanının,kuruluş ilkeleri de göz ardı edilmeden,yeniden başkent Ankara’ya kazandırılmasının en sağlıklı yöntemi uluslararası veya ulusal ölçekte düzenlenecek bir master plan yarışmasıdır. bu konuda meslek odaları,sorumluluğu alma ve paylaşma noktasında her türlü katkıya hazırdır.”

 

Son gelişmeleri incelediğimizde ise Ankara Büyükşehir Belediyesi tarafından AOÇ’ne ilişkin hazırlanmış olan 1/25.000 ölçekli Üst Ölçek Nazım Plan ile 1/10.000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı üzerine Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun almış olduğu 10.01.2007 tarihli karar incelendiğinde, Hazırlanmış olan planın şerhli olarak onaylandığını görmekteyiz. Kurulun altyapı ve kavşak projelerinin detaylı projelerinin talep etmediğini, tüm uygulama projelerinin ve detaylı projelerin kurumun onayına tekrar sunulması gerektiğini, 1992 yılına kadar tesciline kadar inşa edilmiş olan yapıların tümünün korunması gerektiğini, hobi bahçelerinin kaldırılması gerektiğini, karara bağlamış olduğu da önemli bir gelişmedir.

 

Bu aşamadan sonra AOÇ’nin tarihsel özgün kimliği yok edilmeden, detaylı projelerin hazırlanmasında biraz önce değindiğimiz hususların göz önünde bulundurularak detaylı projelerin hazırlanması konusunda yetkili tüm kurum ve kuruluşların duyarlılık göstermesi, üzerine düşen vazifelerini gerçekleştirmeleri gerekmektedir. Meslek Örgütleri olan kurumlar olarak bizlerin üzerimize düşen vazifeyi her durumda yerine getireceğimizi buradan tekrar hatırlatmak isteriz.

 

 

TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi