NÖBETÇİ İDARE MAHKEMESİ BAŞKANLIĞI’NA

                                                                       ANKARA

                                  

                                                       YÜRÜTMEYİ DURDURMA VE DURUŞMA İSTEMLİDİR

DAVACI                           : Mimarlar Odası Ankara Şubesi

                                               Konur Sokak 4-3 Kızılay Ankara

VEKİLİ                             : Av. M. Fevzi ÖZLÜER

                                               Konur Sokak 4-3 Kızılay Ankara                   

DAVALI                            : Kültür ve Turizm Bakanlığı

                                               Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara                                                                                                   

DAVA KONUSU             : Ankara Oteli’nin Tescil edilmesine ilişkin müvekkil Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin 31.08.2006 gün ve 07-922 sayılı talebinin, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 20.10.2006 tarih ve 1877 sayılı kararı ile  reddine ilişkin işlemin iptali ve öncelikle yürütmesinin durdurulması hakkındadır.

TEBLİĞ TARİHİ          : 7.11.2006

HUKUKSAL AÇIKLAMALAR:

Mimarlar Odası Ankara Şubesi, mimari mirasla doğrudan ilgili bir meslek bir grubunun temsilcisi olarak, Ankara’nın kentsel kimliğinin korunması ve geliştirilmesi konusunda gerçekleştirdiği çalışmalar kapsamında Büyük Ankara Oteli’nin tescili talebiyle, 31.08.2006 gününde Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvurmuştur. (EK 1a) Aynı zamanda, Docomomo-Türkiye ve ICOMOS’da benzer başvurularda bulunmuştur(EK 1a).

Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu 20.10.2006 tarih ve 1877 sayılı kararı ile  Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin ve ICOMOS’un  tescil talebini reddetmiştir. (EK 1c)

Hiçbir hukuki gerekçeye dayanmayan ve ilgili kararda özellikle özel mülkiyette olduğu belirtilen dava konusu eserin tescil edilmemesinde hukuka aykırılıklar nedeniyle iş bu dava açılmıştır. ICOMOS’un tüzel kişiliği olmaması nedeniyle bu dava şubemiz tarafından açılmıştır. Bu açıklamalar doğrultusunda, her şeyden önce sayın mahkeme heyetine tescili talep edilen eserin mimari, tarihi ve kültürel değeri mevcut mevzuata uygun kapsamda aktarılmaya çalışılacaktır:

Başkent’in önde gelen binalarından, İsviçreli Mimar Marc J. Saugey’nin eseri olan  Büyük Ankara Oteli, tasarlanıp inşa edildiği  yılların (1956-1966) dönem özelliklerini taşıyan, modern mimarlığın nitelikli bir örneğidir. Otel, mimari değerinin yanı sıra, yakın tarihimizin bir tanığı olarak kentin siyasi ve kamusal belleğindeki yeri nedeniyle de ‘korunması gereken kültür varlığı’ niteliğini taşımaktadır. (EK 1b)

Korunmaya değer bulunan kültür varlıkları tanımı günümüzde yalnızca uzak geçmişin mirasıyla sınırlı olmayıp, yakın geçmişin çağdaş kültür mirasını da kapsamaktadır. Modern mimarlık ürünlerinin ‘kültür mirası’ sayılabilmesi için gözetilen ölçütler, tarihi yapı stoku için olduğu gibidir; bu konuda yerleşik yaklaşım, yapının aşağıdaki değerleri taşıması yönündedir: 

•           Toplumun sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamını mekâna yansıtması nedeniyle taşıdığı BELGE değeri,

•           Kentsel belleğin bir parçası olarak KİMLİK değeri,

•           Yapıldığı dönemin tasarım ve mimari anlayışını yansıtması açısından MİMARİ değeri,

•           Toplumun gereksinmesinin halen karşılayabilmesi açısından İŞLEVSEL ve EKONOMİK değeri,

•           Kendisine çağdaş toplumda bir yer bulabilmesinden kaynaklanan SÜREKLİLİK değeri,

•           Toplumsal bellekteki olaylarla ilişkisi bakımından ANI değeri,

•           İlk tasarım ilkeleri ve uygulama tekniklerini koruması bakımından ÖZGÜNLÜK değeri.

Modern mimarlık mirasının belgelenmesi ve korunması konusunda 1988’den bu yana uluslararası platformda çalışmalarını sürdüren Docomomo (Documentation and Conservation of the Modern Movement) kuruluşu, nitelikli modern mimarlık ürünlerinin envanteri ve tesciline yönelik çalışmalarını bu evrensel ölçütler çerçevesinde sürdürmektedir.  Bir yapının toplum ve kent tarihi, kent kimliği ve mimarlık kültürü açısından taşıdığı değerler, tasarlanıp inşa edildiği dönemi temsil etme gücünü işaret etmesi nedeniyle, yapıyı kültür varlığı konumuna taşımaktadır.

Günümüzde çağdaş koruma anlayışının artık “eski” ve “tarihsel” lik kavramlarının dışına çıkarak her dönemin kentleşme ve mimarlık anlayışını yansıtan özgün örneklerinin de korunması ve geliştirilmesine yöneldiği göz önünde bulundurulacak olursa, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda 14.7.2004 tarihli 5226 sayılı Yasa ile yapılan değişiklik sonucunda getirilen “kültür varlığı” ; “tarih öncesi ve tarihi devirlere ait bilim, kültür, din ve güzel sanatlarla ilgili bulunan veya tarih öncesi yada tarihi devirlerde sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel  açıdan özgün değer taşıyan yer üstünde, yer altında veya su altındaki bütün taşınır ve taşınmaz varlıklardır” tanımı da esasen bu yeni koruma anlayışını içerdiği görülmektedir.. Bu açıklamalar ışığında Büyük Ankara Oteli’nin taşıdığı kültür varlığı özellikleri bu çerçevede, yapının toplumsal bellekteki yeri, mimari ve kentsel değerleri ve müellif özelliklerini konu eden başlıklar altında hukuksal açıklamaya ihtiyaç vardır.

1. Yapının Toplumsal Bellekteki Yeri

Büyük Ankara Oteli, kentin en prestijli güzergâhı olan Atatürk Bulvarı üzerindeki konumu ve Emek İşhanı’ndan sonra Bulvar üzerindeki yüksek yapılanmanın ikinci örneği oluşu nedeniyle, adını taşıdığı kent için bir simge yapı özelliği taşımaktadır. Dönemin Ankara kartpostalları yapıyı genellikle, Ankara’ya hâkim konumu ve karakteristik çatı formuyla algılandığı yönden gösterir (Resim 1). 

Otel, Ankara’nın siyasi yaşamında tarihi Ankara Palas Oteli’nin, gündelik yaşam tarihinde ise İstanbul Hilton Oteli’nin etkileri ile kıyaslanabilecek öneme ve anılar birikimine sahiptir. Ankara’nın başkent olduğu ilk yıllarda Ulus semti şehrin idari ve sosyal merkezini oluştururken, merkezin giderek Yenişehir'e kaymasıyla, 1950’li yıllardan itibaren yönetim ve prestij yapıları Atatürk Bulvarı üzerinde konumlanmaya başlamıştı. Büyük Millet Meclisi’nin Bulvar yönünde karşı sırasına yerleşen Büyük Ankara Oteli, Cumhuriyet’in ilk yıllarında Ulus’ta Ankara Palas’ın I. ve II. Meclis binalarıyla kurduğuna benzer bir ilişkiyi son Meclis binası ile kurmaktadır. Büyük Ankara Oteli, TBMM’nin yanısıra Bakanlıklar ve Elçiliklere de yakınlığı nedeniyle, hizmet verdiği yıllarda siyasi ve diplomatik çevrelerin uğrak yeri olmuştur. Siyasilerin odalarını yıllığına kiraladığı bilinen Otel, Türkiye’nin yakın tarihinde birçok siyasi görüşmeye ve koalisyon pazarlığına sahne oluşuyla, basın ve medyanın odağında idi.  Otel, bir dönemin hareketli siyaset kulisi olarak işlev görmüş oluşuyla, bir romana da adını vermiştir.   Üzerinde yapının adı ve amblemini taşıyan fotoğraf çerçeveleri, antetli not kağıtları, kül tablaları gibi anı nesnelerinin İnternet sitelerinde  açık arttırmalarla alıcı buluyor oluşu bile, Otel’in toplumsal bellekteki yerini ortaya koymaya yetecek bir kanıt olarak durmaktadır.

Büyük Ankara Oteli, 1950’li yıllarda geliştirilmeye çalışılan turizm sektörüne Emekli Sandığı’nın öncü olmasıyla girişilen otel yatırımlarından biridir. Projelendirmesi İsviçreli bir firmaya (Socièté Générale Pour L’Industrie) verilmiştir. Yapımının tamamlandığı 1966 yılından, 1986’da Ankara Hilton Oteli’nin açılışına kadar Başkent’in tek beş yıldızlı oteli olma unvanını taşımış olan Büyük Ankara Oteli, bu yönüyle en az iki kuşak Ankaralı için nitelikli yaşam çevresinin örnekliğini yapmıştır. Önemli toplantılara ve törenlere ev sahipliği yapan modern tefrişli balo ve toplantı salonları ve yüzme havuzlu teraslarıyla, Başkent’in gündelik yaşamında İstanbul’un Hilton Oteli’ne benzer bir işlev ve anlam yüklenmiştir. Şehrin en güzel mekânlarından olan Ankara manzaralı çatı lokantası, kentlinin hafızasında yalnızca seçkin atmosferiyle değil, Ankara’da örneği sayılı olan modernist mekânıyla iz bırakmıştır. Otel sadece yüksek gelir gruplarını değil, orta sınıfı ve genç kuşağı da ağırlamış, özellikle rampalı lobi mekânlarının sunduğu buluşma ve çay saati imkânlarıyla, kendini her kesime erişilebilir kılmıştır (Resim 2). Büyük Ankara Oteli’nin biriktirdiği anılar Ankaralıları olduğu kadar, başka şehirlerden ve yurt dışından Başkent’e yolu düşenleri de içine alan genişliktedir. Turizm hedefli bir web sitesinde California’dan bir eski müdavimi, Büyük Ankara Oteli üzerine şöyle yazıyor:  “1968 yılında Ankara’da yaşarken Otel’in çatısına yemek için defalarca gittim. (...) Artık yaşlı bir kadın sayılırım ama o harika oteli çok iyi hatırlıyorum. Bir gün Türkiye’ye ve Büyük Otel’e tekrar gelebilmeyi umuyorum.” (Pat Steele Riverside, California.)

2. Yapının Mimari Değeri

Mimarlık literatüründe Büyük Ankara Oteli, Türkiye’de 1960’lı yılların mimarisini temsil eden yapılar arasında ön sıralarda yer almıştır.  Yapı, Uluslararası Modern Mimarlık Akımı’nın dik açılı tekil prizmatik blokları yerine, parçalı kompozisyon ve açılı geometrilerin egemen olduğu güçlü bir kütle plastiğine sahiptir. Cephe plastiğiyle Frank Lloyd Wright’in Price Tower binası ile parallelliği kurulan yapı, aynı yıllarda tasarlanmış İstanbul Sheraton Oteli (bugünkü Ceylan Intercontinental, AHE, 1959-1973) başta olmak üzere, dönemin büyük programlı ve çok katlı yapılarına örneklik etmiştir.

Programın mimari çözümü, işlevlerin beş blokta yoğunlaşması şeklindedir (Resim 3, 4). Yüksek otel kütlesinin (Blok A) iki yanında, Bulvar’a cephe veren alçak katlı kanatlarda balo salonu (Blok B)  ile lobi ve sosyal mekânlar (Blok C) yer alır. Yönetim ve mutfaklar, otel bloğunun servis çekirdekleriyle ilişkili olarak, arkada Tunus Caddesi’ne dönük alçak kütlede (Blok D) toplanmış; servis mahalleri ise teraslamanın kırık biçimlenişini izleyen bir diğer kütlede (Blok E) çözülmüştür.

20. yüzyıl modernizminin ‘Organik Mimari’ ve ‘Neoplastisizm’ anlayışlarına yakınlıkları bulunan yapı, mekân-kütle-yüzey ve mekân-strüktür-ayrıntı bütünlüğünü gözeten bir tasarıma sahiptir. Literatürde daha ziyade kütle plastiği ve güneş kırıcılı dış cephesiyle anılan Otel, iç mekân plastiği ile de öne çıkmaktadır. Lobi, balo salonu ve çatı lokantası, açılı biçimlenmenin üç boyutta hissedildiği zengin mekânlardır. Rampalarla birbirine bağlanan farklı seviyelerdeki lobi ve sosyal mekânlar, bu bakımdan özellikle anılmaya değerdir (Resim 5). Bu mahallerin açılı konumlardaki ahşap asma tavanları, açılı formlarla rölyeflendirilmiş renkli taş yüzeyleri ve dışla ilişkiyi koparmadan ışığı denetleyen güneşkırıcılı yüzeyleri, akıcı mekân kurgusunu destekleyen unsurlardır (Resim 6). Yapıda klasik anlamda ‘bezeme’ olmamakla birlikte, anılan unsurlar modern mimarinin soyut bezeme anlayışının örnekleridir. Turgut Cansever’in deyişiyle ‘tektoniklerin tezyiniliği’ olarak adlandırılabilecek bu bezeme anlayışı, iç cephelerde modernist zanaat tarzını örneklerken, dış cephelerde gelişmiş yapım teknikleri ve çağdaş malzemeyle sürmektedir.

Binanın dış cepheleri, yerine ve işlevine göre farklı düzenlemeler gösterir. Balo salonunun fuayesi ile lobi mekânları Atatürk Bulvarı yönünde tamamen saydam tutulurken, Tunus Caddesi’ne ve komşu parsellere bakan çeperlerde doluluk etkisi egemendir. Bu bölümlerin yan ve arka cephelerinde kullanılan sık aralıklı düşey elemanlar (brisoley), iç mekânı yapısal elemanlarla perdelemekte ve dış kütleye ayırıcı özellik kazandırmaktadır (Resim 7,  8). Yüksek bloğun otel odaları önünde aliminyum güneş kırıcılar (ilk uygulamada siyah suni taş) kullanılmış, servis mekânlarının toplandığı cephede ise şaşırtmalı dolu-boş kompozisyonuna yer verilmiştir (Resim 9).

Yapının dinamik biçim dili ve tektonikleri, özellikle giriş saçaklarındaki üçgen ve ‘V’ şekilli mantar  strüktürlerde belirgindir (Resim 10, 11). Cesur konsollarıyla heykelsi bir özellik gösteren bu saçaklarda, dönemin yenilikçi mühendislik çözümlerinden kirişsiz kabuk sistemi öngörülmüş, ancak uygulama kolaylığı nedeniyle ters kirişli çözülerek saçak altlarında kirişsiz görünüm sağlanmıştır. Bulvar’a bakan sosyal mekânlar (B ve C  bloklar), geniş açıklıklı ve yüksek tavanlı hacimler olarak, gelişkin mühendislik çözümlerine sahiptir. Yapının teknik açıdan gelişkin bir diğer yönü, depreme karşı çok yüksek performans değerlerine sahip oluşudur; Emekli Sandığı’nın diğer otellerine kıyasla minimum güçlendirme gerektirdiği, satış öncesi tamamlanmış mühendislik etüdlerinde ortaya çıkmıştır.

3.  Yapının Kentsel Değeri

Emekli Sandığı’nın web sitesinde verilen bilgilere göre  22 katlı (19 kat + 3 zemin altı) olan Büyük Ankara Oteli, kütle-mekân plastiği ve strüktür bakımından olduğu kadar, kentsel tasarım yönünden de değer taşımaktadır. Otel’in yer aldığı kent adası üzerindeki konumlanışı ve kütlelerin biçimlenişi, kentsel mekânın deneyimine katkısı bakımından başarılıdır. ‘V’ şekilli yüksek blok, sunduğu farklı görünümlerle kent ölçeğinde landmark özelliğine sahipken, alçak katlı bölümler yaya ölçeğine ait duyarlı çeperler oluşturur. Tunus Caddesi’ni sınırlayan peyzaj ve müştemilat, servis ilişkisinin kurulduğu bir ‘arka cephe’ olarak ölçülü bir kapanıklık sergiler. Önde Atatürk Bulvarı’yla ilişki ise, yaya ölçeğinde ezici olmayan kütleler ve kente kamusal alan bırakan geniş bir giriş platosuyla kurulmuştur (Resim 12).

Yapıyı kamusal alanla bütünleştiren özellikleri, engelsiz dış mekânlarıyla sınırlı kalmayıp, şeffaf ve kolay erişilebilir lobisiyle iç mekâna da taşınmıştır. Yapı, kentle bütünleşen bu tutumuyla bir ‘dönem mimarisi’ olarak taşıdığı değerlere ek olarak, ‘bağlamsal tasarım’ anlayışını da örneklemektedir. Tarz olarak yerel motiflere yer vermeyişine karşılık, bulunduğu yere ait olabilen ve güçlü bir yer duygusu yaratan özelliğini buna borçludur.

4.Yapının Müellif ve Uygulama Mimarları

Büyük Ankara Oteli, mimarının strüktür tasarımından kentsel tasarıma uzanan birikimini ortaya koymaktadır. Seçkin bir ‘avant-garde mimar’ olarak anılan Marc J. Saugey (1908-1971), çok yönlü bir mesleki kariyere sahipti  (Resim 12, 13). Cenevre’nin kent planlama kurulunda etkin üyeliği bulunan Saugey, Cenevre Üniversitesi’nde kentsel tasarım ve planlama stüdyosunda öğretim üyeliği yaptı (1961-1970). Expo 1964 için gerçekleştirdiği gergi strüktürlü İsviçre Ulusal Pavyonu (‘The Harbour’ of the Swiss National Exhibition) projesinde Frei Otto ile birlikte çalışmış olması, mimarın teknik yönden de kalibresini gösterir. Uluslararası Mimarlar Birliği’nin (UIA) aktif  bir üyesi olarak çeşitli komisyonlarda etkin görevlerde bulunmuş; Architecture Review ve Formes and Functions  dergisinin yayınlanmasına katkıları olmuştur. 1954’den itibaren uluslararası üne kavuşan Saugey’nin, Türkiye dışında İspanya ve İtalya’da turizm yapıları bulunuyor. Cenevre’deki otel, sinema, konut ve ticaret yapıları son yıllarda koruma altına alınarak onarımları yapılmaktadır.  Mimarın tüm görsel ve yazılı belgeleri (fotoğraflar, yazışmalar, gazete kupürleri ve mali belgeler dâhil olmak üzere) Cenevre’de Saugey Arşivi’nde bulunmakta, mikrofilm arşivinin bir kopyası ayrıca Bern’de saklanmaktadır.  2008 Nisan’ında Saugey’nin 1000. doğum günü nedeniyle, Cenevre’de bir dizi etkinlik düzenlenmekte ve bir monografi hazırlığı sürmektedir.

Yapının projelendirmesinde adları geçen Türk mimarlar ise, mimarlık tarihi ve eleştirisine konu olmuş yayınlardan ve mimari proje yarışmalarından bilinmekte olan mimarlardır. Bazı kaynaklarda ortak müellif olarak geçen Yüksel Okan ile uygulama projelerinde ismi olan Yavuz Taşçı (hayatta) ve Adnan Unaran, ulusal proje yarışmalarında ödülleri ve seçkin uygulamaları bulunan, dönemin tanınmış mimarlarıdır.

2863 Kapsamında Tescillenmiş Modern Mimarlık Ürünleri

Türkiye’de 20. yüzyıla ait modern yapıların tescillenmesi, yürürlükteki yasalara göre yapıla gelmiştir. Ankara’da 20. yüzyıla ait toplam 287 tescilli yapı ve heykel içinde, geleneksel tarzlarda yapılar kadar özgün modern yapılar da yer almaktadır (örneğin Bruno Taut veya Seyfi Arkan’ın tüm eserleri, Şekip Akalın’ın Devlet Demiryolları, Martin Elsaesser’in Sümerbank’ı, Abidin Mortaş’ın bir okul yapısı, vb.) Tescilli modern yapıların bir bölümü, mimari değerlerinin yanı sıra Cumhuriyet’in kuruluş dönemini temsil etmekte olan (anı değeri bulunan) örnekler iken, sözgelimi 1950’li yıllardan Emin Onat’ın Cenap And Evi,  ya da 80’li yıllardan Özgür Ecevit’in Devlet Mezarlığı, yakın geçmişi temsil eden örnekler olarak tescillidirler. Keza, nasıl kentsel anıt özelliği bulunan Paraşüt Kulesi tescilli ise, kentin kolektif belleğinde vazgeçilmez yerleri bulunan Atatürk Lisesi ve TED Ankara Koleji 2004 yılında tescillenerek koruma altına alınmıştır.

Modern yapıların kültür mirası olarak tescillenmesi, diğer şehirlerde de giderek daha çok önemsenmeye başlanmıştır. Son yıllarda tescillenen modern yapılar arasında, Adana’da Seyfi Arkan’ın Halkevi (şimdi Büyükşehir Belediyesi ve Devlet Tiyatrosu) ile Semih Rüstem’in iki konut yapısı, İstanbul’da Mecidiyeköy Likor Fabrikası (Rob Mallet-Stevens, 1930’lar), Radyo Evi (Doğan Erginbaş ve Ömer Günay, 1945), İstanbul Manifaturacılar Çarşısı (Doğan Tekeli, Sami Sisa, Metin Hepgüler, 1959), Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü (Sedad Hakkı Eldem, 1962-64), Ataköy İlkokulu (Muhteşem Giray, 1962-65) ve Karayolları Binası (Mehmet Konuralp, Salih Sağlamer, 1973-77) sayılabilir.

Sayılan yapılar 2863 sayılı yasa kapsamında tescillenerek koruma altına alınmış olup, Büyük Ankara Oteli için tescil başvurusunun “yasa kapsamında kalmadığından” gerekçesiyle reddedilmiş olmasının, yasa kapsamı ve emsaller konusunda bilgi eksikliğinden olduğu anlaşılmaktadır.

HUKUKA AYKIRILIKLAR:

Tescili talep edilen yapının sahip olduğu özellikler dikkate alınarak kültür varlığı olarak tescili gerekir iken bu talebin reddinin; başta 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bu alanda verilen yetkiyi tanımlayan 10. maddesinin “Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak (…) Kültür ve Turizm Bakanlığı’na aittir.” Şeklindeki düzenlemesinin; kültür varlıklarının korunmasını ve bu yolda gerekli tedbirlerin alınmasını devlete bir görev olarak veren Anayasa’nın 63. maddesine göre Kültür ve Turizm Bakanlığına aynı zamanda bir görev de yüklediği dikkate alınarak sebep ve amaç yönlerinden hukuka uygun olmayan bir karar olduğu açıktır.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 6. maddesinde korunması gerekli taşınmaz ve kültür varlıkları arasında; önem ve özellikleri bakımından Kültür ve Turizm Bakanlığınca korunmalarında gerek görülen taşınmazlar da sayılmıştır.

Yasanın “Tespit ve Tescil” başlıklı 7. maddesinde ise; “Yapılacak tespitlerde, kültür ve tabiat varlıklarının tarih, sanat, bölge ve diğer özellikleri dikkate alınır. Devletin imkanları göz önünde tutularak, örnek durumda olan ve ait olduğu devrin özelliklerini yansıtan yeteri kadar eser, korunması gerekli kültür varlığı olarak belirlenir. Korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile ilgili yapılan tespitler koruma bölge kurulu kararı ile tescil olunur.” denilmiştir.

Bütün bu düzenlemelere göre; Ankara Oteli’nin yukarda sayılan özellikleri göz önünde bulundurulmadan hiçbir gerekçeye dayanılmadan Ankara Oteli’nin tescil talebinin reddedilmesi sebep yönünden hukuka aykırıdır.

Ankara Oteli’nin korunması gerekli kültür varlığı olarak tescili gerekli iken, talebin reddine dair işlem amaç yönünde de hukuka aykırıdır. Şöyle ki, “Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarının Tespit ve Tescili Hakkındaki Yönetmeliğin” “Tespitlerde Değerlendirme Kıstasları” başlıklı 4. maddesinde

“Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıklarından korunması gereklilerinin tespitindeki aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulur:

a)         (….)

f)Tek yapılar için; taşınmazın sanat değeri, mimari, tarihi, estetik, mahalli, arkeolojik değerler kapsamı içinde; strüktüel, dekoratif, yapısal durum, malzeme, yapım teknolojisi, şekil bakımından özellik arzetmesi(…)” denilmektedir. Tescili talep edilen  Ankara Oteli’nin, yukarda tek tek açıklanan önem ve özellikleri yasal düzenlemelerde yer alan bu koşulları sağlamaktadır. Büyük Ankara Oteli, kültür varlığı olarak tescillenmek için gerekli koşul ve ölçütleri tümüyle karşılamaktadır. Yapının mimari, kentsel ve tarihi değerlerinin yanı sıra, uluslararası üne sahip Marc Saugey’nin tasarımı oluşu, başlı başına bir değer arz etmektedir. Ankara’nın sahip olduğu bu değeri tescilleyerek koruma altına alması, toplumsal hafıza ve çağdaş mimarlık kültürü için olduğu kadar, nitelikli bir turizm yatırımının kârlılığı açısından da büyük bir kazanım olacaktır.

Otel’in ‘korunması gerekli kültür mirası’ olarak, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’na göre tescili talep edilmektedir (Kanun No: 2863, 18113 Sayı, İkinci Bölüm, Madde 6-b). Yapının ‘mimari eser’ kimliğine sahip oluşu nedeniyle, ayrıca 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir. Bu bakımdan, müellifine ulaşılamayan eserler için telif hakkının Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın uhdesine geçmekte oluşu, Bakanlığa ayrı bir sorumluluk yüklemektedir.

Bütün bu açıklamalar ışığında tescili talep edilen Büyük Ankara Oteli’nin Kültürel bir varlık olarak korunmasında kamu yararı olduğu ortadadır. Bu kamu yararı, belli bir dönemin toplumsal hafızasını, mekân algısını, sosyal ilişki düzeyini, insanların kentle ve mekânla ilişkilenme biçimini, mimari değerlerle toplumun nasıl bir karşılıklı değerler kümesini yansıttığını göstermesiyle ilgilidir. Toplumsal yaşamın farklı dönemsel karakterlerini tanımlamamız, bu karakterlerin mekân, insan ve mimarlık hafızasını canlı tutmamız ve gelecek kuşaklara aktarmamız hukukun en temelde koruması altına aldığı “birlikte yaşama” kültürünün somutlanması ve sürekliliğinin vurgulanması açısından gereklidir.  Birlikte yaşam kültürü etrafında örülmüş hukuk sistemi en temelde kendi varlık koşulunu korumak için bile onu inşa eden değerler kümesinin yansımalarına süreklilik kazandırmak veya bu sürekliliği hukuksal olarak korumakla yükümlüdür.

Yukarda bilimsel dayanakları açıklanan eserin mimari, tarihi, estetik, sosyal ve ekonomik değerler bakımından korunması gerekli yapı olduğu ve tescil talebinin reddi yönündeki kararın bu bilimsel ve hukuksal gerekçeler karşısında dayanaksız kaldığı bir diğer gerçektir. Bu karar kamusal mekânın sürekliliğinin karşısında gerekçesiz kalmaktadır. Bu karar kamu yararına, kültürel zenginliğimizin kuşaklar arasında aktarılması gerekliliğine bu nedenle hukuka ve ilgili yasal mevzuata  amaç yönünden aykırıdır.

Koruma Bölge Kurulu’nun 20.10.2006 tarih ve 1877 sayılı kararı Gerekçesizdir, Bilimsel ve Yasal Dayanaktan Yoksundur.

Kurul, dava konumuzda anılan yapının tescili hakkında müvekkil tarafından yapılan başvuru ekinde ayrıntılı olarak yapılan bilimsel değerlendirmeler karşısında, hiçbir gerekçeye veya bilimsel kıstasa dayanmadan talebimiz reddetmiştir.

Oysa 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları’nı Koruma Kanunu’nun 57. maddesinde ve “ Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu ve Koruma Bölge Kurulları Çalışmaları ile Koruma Yüksek Kurulu’na yapılacak itirazlara Dair Yönetmelik”in 12. maddesinde Koruma Kurullarının görev, yetki ve çalışma esasları tanımlanırken “Alınan kararlar bu kanun ve ilke kararlarındaki dayanakları ile bilimsel gerekçeleri belirtilerek yazılır” denilmektedir. Dava konusu karar, gerekçesiz, dayanaksız, bilimsel verileri hiçe sayan ve bu nedenlerle hukuka ve ilgili mevzuata aykırıdır.

Korunmayan Ankara Oteli için Telafisi Güç Zararlar Doğmaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ve Başkent Ankara’nın modernleşme projesinde döneminin mekânsal, estetik, tarihi ve mimari niteliklerini barındıran mimari eser, karakteristik niteliklerine uygun olarak işlevselleştirilmesi gerekir. Bu açıdan tescil talebinin reddi kararı ile Ankara Oteli, kendi kaderine terk edilmiştir. Öyle ki, Ankara Oteli mülk sahibi, otelin korunması konusunda odamızın girişimlerine karşın kayıtsız kalmıştır. Hatta mülk sahipleri, Çankaya Belediyesi’nden cephe tadilatı için başvuruda bulunmuş ve proje müellifi bu ruhsat için gerekli olan sicil durum belgesini Oda’dan almamıştır. Uluslar arası mimarlık cemiyetleri Ankara Oteli’nin korunması için girişimlerde bulunmuşlar ve Kültür ve Turizm Bakanlığı’na dava konusu eserin korunması gerektiği yönündeki taleplerini iletmişlerdir. (EK2-3) Konu basının gündemine de taşınmış ve yoğun bir kamuoyu oluşmuştur. (EK 4) Büyük Ankara Oteli’nin korunması için çeşitli mesleki yayınlar yayınlanmıştır. (EK5) Bunun üzerine de Şubemiz, bu hukuka aykırı ruhsat işlemine karşı 16. idare mahkemesi’nde dava açmıştır. Ancak edindiğimiz bilgilere göre mülk sahibi hukuksal sürece aldırış etmeden tadilatlara devam etmektedir. Bu nedenlerle, yürütmeyi durdurma istemimize ilişkin telafisi güç zararlar koşulunun gerçekleştiği göz önünde bulundurulduğunda ilgili işlemin öncelikle yürütmesinin durdurulmasında üstün kamu yararı vardır.

HUKUKSAL NEDENLER: T.C. Anayasası, 6235 sayılı TMMOB Kanunu, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile ilgili yönetmelik, diğer ilgili mevzuat.

SONUÇ VE İSTEM          :

Ankara Oteli’nin Tescil edilmesine ilişkin müvekkil Mimarlar Odası Ankara Şubesi’nin 31.08.2006 gün ve 07-922 sayılı talebi, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 20.10.2006 tarih ve 1877 sayılı kararı ile reddedilmiştir.  Yukarda arz ve izah edilen nedenlerle ve resen gözetilecek sebeplerle, bilirkişi incelemesi de yaptırılarak, Ankara Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun Ankara Oteli’nin tescil isteminin reddine ilişkin 20.10.2006 tarih ve 1877 sayılı kararının iptali ve öncelikle yürütmesinin durdurulmasına, yargılama giderleri ile vekâlet ücretinin davalı idareye yükletilmesine karar verilmesini saygılarımla arz ve talep ederim.

1. Büyük Ankara Oteli’nin Tescili için Başvuru

                 a. Tescil başvurusu (Mimarlar Odası, Docomomo-Türkiye ve ICOMOS-Türkiye başvuruları)

                 b. Tescil başvurusu eki, (Docomomo ve ICOMOS başvurularının Rapor bölümü)

                 c. Tescil başvurularına verilen yanıt (Ankara KTV Koruma Bölge Kurulu)

 

2. Büyük Ankara Oteli’nin Korunması için Destek Mektupları (tarih sırasına göre)

a.         DOCOMOMO-Avustralya (Documentation and Conservation of the Modern Movement / Modern Mirasın Belgelenmesi ve Korunması), Scott Robertson, Başkan (30 Ağustos 2006);

b.         UIA (Union Internationale d’Architecture / Uluslararası Mimarlar Birliği) (30 Ağustos 2006);                                                                       Louise Cox, Eş Başkanı, UIA IV. Bölge (Asya ve Okyanusya)  Eş Başkanı ve Bölge Kültürel Miras Koordinatörü;

c.         ICOMOS (International Council of Monuments and Sites / Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi) (4 Eylül 2006); Nur Akın, ICOMOS Türkiye Ulusal Komitesi Başkanı;

d.         İsviçre Büyükelçiliği, Ankara (4 Eylül 2006); Max Schweizer, The Chargé d'Affaires of Switzerland (İsviçre Maslahatgüzarı);

e.         DOCOMOMO-İsviçre, İsviçre Mimarlık Enstitüsü Başkanı ve Cenevre Üniversitesi’nden ilgili Profesörler (ortak mektup, 5 Eylül 2006); Prof. Bruno Reichlin, Başkan; Prof. Franz Graf, Başkan Yardımcısı; Catherine Dumont d’Ayot, Sekreter;

f.           DOCOMOMO-Bulgaristan (14 Eylül 2006); Dr. Dobrina Zheleva-Martins Viana, Docomomo Ulusal Sekreteryası;

g.         ODTÜ Mimarlık Bölümü Başkanı, Doç. Dr. Selahattin Önür (19 Eylül 2006);

h.         Gazi Üniversitesi Mimarlık Bölümü Başkanı ve Rektör Danışmanı, Prof. Dr. Ziya Utkutuğ (24 Eylül 2006);

 

Mektup içerikleri: Docomomo-Türkiye’nin konuyu duyurması üzerine uluslararası kuruluşlardan gelen destek mektuplarının ortak noktası, yapının kültür varlığı olarak tescillenmesi yönündedir. UIA (Uluslararası Mimarlar Birliği) ile DOCOMOMO (Modern Mirasın Belgelenmesi ve Korunması) kuruluşlarının ulusal birimlerinden gelen mektuplarda, yapının koruma altına alınma gerekçeleri sayılıyor. İSVİÇE BÜYÜKELÇİLİĞİ’nden gelen mektupta ise, Otel’in Ankara için bir anıt yapı olmanın yanında, Türkiye ile İsviçre arasındaki verimli kültürel ilişkilerin de bir  ifadesi olduğuna değinilerek, yapının korunması gereken anıt olarak tescillenmesi destekleniyor.

 

3. Büyük Ankara Oteli’nin Tescillenmesi Talebi için İmzalar

1. 9. Uluslararası Docomomo Konferansı’na (24-29 Eylül 2006, 
İstanbul-Ankara)  katılanların tescil talebi için imzaları,
2. Catherine Dumond D’Ayot’nun yurtdışında topladığı imzalar.

 

4.  Büyük Ankara Oteli’nin Yenilenmesi üzerine Basın (tarih sırasına göre)

a.    “Büyük Ankara Oteli’nin Geleceği Ne Olacak?” 31 Ağustos 2006  http://www.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=11315

b.    “Bir Başka Kentsel Hafıza Kaybı mı? Büyük Ankara Oteli'nde neler oluyor?” 31 Ağustos 2006  http://www.yenimimar.com/general/news.asp?contID=1034

c.    Basın Açıklaması, 31 Ağustos 2006                                      http://www.mimarlarodasiankara.org/?id=2528

d.    “Oda’dan Koruma Kurulu’na Ankara Oteli Başvurusu” Hürriyet-Ankara, 1 Eylül 2006.

 

e.    “Büyük Ankara Oteli Bozulmasın” Sabah-Ankara, 1 Eylül 2006, s. 7 http://egazete.sabah.com.tr/buyutec/syf-AK-20060901-07.html

f.       “Ankara’nın Bir Simgesi Daha Yok Oluyor” Ancyra, 1 Eylül 2006

g.    “Büyük Ankara Oteli’ne Ne Oluyor?” 1 Eylül 2006  http://www.mimdap.org/index.php?option=com_content&task=view&id=4519&Itemid=41

h.    “İkisi de Gözde Bina Ama Prestijleri Ayaklar Altında” Hürriyet-Ankara, 3 Eylül 2006.

i.      “Büyük Ankara Oteli’nin Korunmasına Uluslararası Destek” 4 Eylül 2006  http://www.mimdap.org/index.php?option=com_content&task=view&id=4568&Itemid=47

j.      “Mimarların ‘Büyük Ankara’ Hassasiyeti” Cumhuriyet-Ankara, 8 Eylül 2006, s. 9

k.    "Başka bir Kentsel Hafıza Kaybı mı? Büyük Ankara Oteli'nde Neler Oluyor?" Yenimimar, Sayı 41, Eylül 2006, s. 11.

 

5. Büyük Ankara Oteli’nin Yenilenmesi Üzerine Mesleki Yayınlar

a.    Aydan Balamir, Alev Erkmen, “Büyük Ankara Oteli’nin Onarımı: Marc Saugey’nin Tasarımını Değiştirmeden” Arredamento Mimarlık (100+95) Ekim 2006, 96-104.

b.    Aydan Balamir, “Büyük Ankara Oteli’nin Yenilenmesi” Yapı (299) Ekim 2006, 10.

c.    Güven Güneş, “Büyük Ankara Oteli: Bir Mimari Yapıtın Yönetim ve İşletmedeki Bozulmayla Yozlaştırılmasına Örnek” Bülten (43) Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Ekim 2006, 46-47.

 

 6.Vekaletname

 

                                                               Davacı Mimarlar Odası Ankara Şube Vekili

                                                                                        Av. Mahmut Fevzi Özlüer