Ankara Kültür Ve Tabiat Varlıklarını

Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne

27 Mart 2006

Ankara, hem kökleri antik çağa kadar uzandığı için eski bir yerleşim, hem de Cumhuriyet’in Başkenti olarak ilan edildiği gün yeniden yapılanmaya başladığı için yeni bir kenttir.

Türkiye Cumhuriyeti’nin Başkenti Ankara, başkent olma sürecinde, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin tüm atılımlarına da öncülük etmektedir. Kent, kısa zamanda sadece kamu yapılarıyla değil, aynı zamanda eğitim ve kültür yapılarıyla da imar edilecektir. Bu yapılar, sadece Ankara’nın değil, aynı zamanda Cumhuriyet’in de yapılarıdır. Bu nedenle her biri sadece bir binayı değil, bir kurumu, bir kültürü temsil etmektedirler.

Kent belleğinin önemli simgelerinden biri de, Devlet Tiyatroları’nın kiracısı olduğu ve 4 Ekim 1960’ta ilk kez perdesini açan Yeni Sahne’nin bulunduğu binadır. Bu bina, kentin çok önemli bir kültür mirasını oluşturmaktadır. Bu mirasın korunması ve yaşatılmasının nedenleri şöyle sıralanabilir:

* YENİ SAHNE, Ankara Kent belleğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Bu niteliği ile “anı değeri”ne sahiptir. Bir tiyatro binası, orada oynanan oyunlar, bizim geçmişimizle olan bağımızdır. Bunun gibi yapılar, hem kişilerin, hem de kentlerin belleğindeki olayları, mekanlar arasındaki ilişkiyi, belli bir zaman dilimindeki yaşantıyı hatırlatırlar. Böylece, geçmişteki kültür ve kentli olma bilinci, geleceğe aktarılmış olur. Birçok oyuncu ilk oyununu burada oynamış, pek çok oyun ilk defa burada sahnelenmiştir. Ankara’nın kültür yaşamında, 45 yıl boyunca her sezon, Pazartesi hariç her gece, oyuncuların ve seyircilerin bütünleştiği bir odak noktasıdır.

* YENİ SAHNE, sadece bir tiyatro sahnesi değil, aynı zamanda kent merkezinin yapı taşlarından, Kızılay’ın simgelerinden biridir. Çağdaş Kent merkezlerinin genel sorunu, geceleri az kullanılmasıdır. Oysa Yeni Sahne’nin kent merkezinde yer alması, bölgenin gece de kullanılmasına önemli bir katkı sağlamaktadır.

* YENİ SAHNE, tiyatro binalarımızın sayısı bakımından da önemlidir. Dünyada bazı örnekler verirsek:

Rusya (tüm federasyonlar):   1500 tiyatro

İngiltere:                               800 tiyatro (fringe theatre’lar dahil)

Fransa:                                450 tiyatro (her kentte en az bir kültür evi)

Almanya:                             Nüfusu 300.000 civarında olan her kentte en az bir adet devlet-belediye ödenekli tiyatro ve ayrıca özel tiyatrolar

Bulgaristan:                          Her kentte en az bir

Yunanistan:                          Her kentte en az bir
Türkiye:                                Devlet ya da belediye ödenekli, özel, yarı profesyonellerin toplamı 180 civarında. Bunların 2/3’ünden fazlası sahne yoksunluğundan ötürü gezici tiyatrolar-turne tiyatrolarıdır. Gezici tiyatrolar çoğunlukla teknik elverişliliği bulunmayan okul sahneleri ile sinemalarda oynarlar.

Not: Verilen sayılar içinde tiyatro, kabare tiyatrosu-opera-bale-dans tiyatrosu vb sahne sanatları etkinlikleri bulunmaktadır.

Bazı başkentlerden örnekler:

Londra:                                    Tam donanımlı ve yarı donanımlı küçük sahnelerle birlikte 200 civarında. (Mart 2006'da programlarda 74 ayrı tiyatro oyunu var)

Paris:                                      Tam donanımlı ve yarı donanımlı küçük sahnelerle birlikte 150 civarında (Mayıs 2006'da programlarda 68 ayrı tiyatro oyunu var)

Roma:                                     40

Sofya:                                     7

ANKARA:                               DT 9 (Yeni açılacak Çayyolu Tiyatrosu bunların içinde. Opera ortak kullanım) + Ekin+ AST ile 11 sahne + 1 operet sahnesi (DOB)

* YENİ SAHNE, “belge değeri”ne sahiptir. Tarık Levendoğlu’nun incelikli çalışması, hem genel tasarım olarak hem de en küçük ayrıntıda bile Türk bakış açısını yansıtarak, 1960’lı yıllarda, dünyadaki diğer örnekleriyle yarışacak ölçüde bir tiyatro binası kazandırdı Ankara’ya. Kısacası Yeni Sahne, o yılların en somut belgesidir.

* YENİ SAHNE “işlevsel”dir. Yeni Sahne, yeterli ve doğru yerleştirilmiş bir ışık ve ses sistemine sahiptir. Ayrıca Tarık Levendoğlu’nun sahneyi giydirmedeki ustalığı sayesinde, çok iyi bir akustiğe sahiptir; salonda akustik açıdan ölü nokta yoktur. Bir diğer önemli nokta da, seyirci açısından sahnede ölü alan bulunmamasıdır. Yeni Sahne, bir intim (samimi- içsel) sahnedir. Büyük yapımların sahnelenmesine olanak vermez ama zarif, naif dram ve komediler, hatta avant-garde oyunlar için idealdir. Seyircide fazlasıyla sıcaklık duygusu (salon psikolojisi açısından) ve oyuncu-seyirci iletişiminde birliktelik yaratan bir tiyatrodur. Hem alçakgönüllü hem de iddialı salon dekorasyonu bu duyguya hizmet etmektedir. En son oyun 29 Ocak 2006 gününde oynanmıştır. Tahliye kararı nedeniyle Devlet Tiyatroları binayı boşaltmasaydı oyunlar sahnelenmeye devam edecekti.

*YENİ SAHNE, “soyut bir miras”tır. Kentin ve ülkenin yaşamında yer alan kültür olayları soyut birer mirastır. Oyunlar oynanır, şarkılar söylenir, müzikler çalınır. Hepsi kuşaktan kuşağa aktarılan soyut birer kavramdır. Yeni Sahne, bu soyut kavramların yoğrulduğu bir mekandır. Buraları kent yaşamından sildiğinizde, bize aktarılan mirası yok etmiş olursunuz.

* YENİ SAHNE, “mimari değer”e sahiptir. Döneminin en seçkin örneklerinden biri olmayabilir. Ancak, kent merkezinde o döneme ait yapı çok azdır. Bugün, korunmaya değer bulunan yapılar (kültür varlıkları) sadece uzak geçmişi simgeleyen yapılarla sınırlı olmayıp, yakın geçmişimizi simgeleyen kültür varlıklarını da kapsamaktadır. 20. yüzyıl mimarlığı, son yıllarda değişik boyutları ile gündeme gelen yeni yaklaşımlara konu olmaktadır. Günümüzde, “eskilik” değeri kadar, o yapının temsil ettiği “mimari üslup”, o yapının yapıldığı dönemdeki toplumun sosyal ve kültürel yaşamını yansıtması da önem taşımaktadır.

Bilindiği gibi, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası’nda önemli ve çağdaş değişiklikler yapan 5226 sayılı yasa, “Kültür Varlığı” tanımına “sosyal yaşama konu olmuş bilimsel ve kültürel açıdan özgün değer taşıyan” yapıtları da eklemiş bulunmaktadır. Yeni Sahne’nin tüm bu koşulları taşıdığı yadsınamaz bir gerçektir.

DOCOMOMO (Modern mimarlık, tasarım ve şehir plancılığı ürünlerinin belgelenmesi ve korunması başlığının yerine geçen bir kısaltma: “DOcumentation and COnservation of buildings, sites and neighbourhoods of the MOdern MOvement”. 1990 yılında kurulmuş uluslararası bir örgüttür ve Türkiye 2002 yılında üye olmuştur) ve benzeri kuruluşlar, sadece mimari özellikleriyle değil, kentsel dokuda yer alan ya da ülkelerin belleğinde önemli yer tutan yapıların korunması için de çalışmaktadır.

YENİ SAHNE’ nin Ankara’nın geçmişinde ve kent belleğinde çok önemli bir yeri olduğuna inanıyor ve bu yapının olduğu gibi korunmasını istiyoruz. Ankara’nın kimliğini oluşturan yapılara karşı gösterilen kimi olumsuz (örneğin Körfez Lokantası) tavırlara karşın kimi zaman gösterilen duyarlı tavırlar (örneğin TED Koleji), Ankara’nın korunması yolunda umudumuzu artırmaktadır.

Ekte sunulan belgeler ve fotoğraflar, yapının kültür yaşamımızdaki yeri hakkında az da olsa bilgi vermektedir. Yukarıda sıralanan gerekçeler ve bu belgeler, YENİ SAHNE’ nin, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yasası’nın 3. maddesinde yer alan, taşınmaz kültür varlığı niteliği kazanması için gereken niteliklere fazlasıyla sahip olduğunu göstermektedir.

Bu nedenlerle, YENİ SAHNE’nin taşınmaz kültür varlığı olarak tescili için gerekli işlemlerin gerçekleştirilmesini izin ve değerlendirmelerinize sunarız.

Saygılarımızla,

Koruma ve Restorasyon Uzmanları Derneği (KORDER)