Yolu Tillo’dan geçen bir hikaye

Mimarlar, Cengiz Işık’ın büyülü anlatımından Tillo’nun ışığını dinledi.

TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Kültür MBÇK’nın, 2012 eylem programı kapsamında akademisyenlerle, yazarlarla, aydınlarla ve sanatçılarla planladığı söyleşi kapsamında Prof. Dr. Cengiz Işık tarafından 10 Mayıs 2012 Perşembe günü “Geçmişi Yaşatan Bir Anadolu Toprağı: Aydınlar/ Tillo” sunumu yapıldı.  Mimarlar Odası Ankara Şubesi toplantı salonunda yapılan sunuma mimarların ilgisi yoğun oldu.

Cengiz Işık, sunuma katılanlara şiirsel bir dille Tillo’nun hikayesini anlattı “ Siirt’in Aydınlar ilçesi olan Tillo’da (Süryanice “Yüksek Ruhlar” anlamına gelir), 18. yüzyıl ortalarının astronomi, tıp, matematik, kimya gibi temel bilimler yanında mimar ve tasarımcı da olan Anadolu’nun ünlü mutasavvıfı Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri, Hocası İsmail Fakirullah Hazretleri için bir türbe inşa eder. Türbenin hemen yanındaki kuleye içine bir ışık düzeneği kurar. Türbenin yaklaşık 3 km doğusunda bulunan tepenin başında0 bugünkü adı ile Kaletül Üstat’ ta harçsız olarak  ortasında 40×50 cm’ lik açık bir pencerenin de bulunduğu taştan bir duvar yerleştirir.

Hedef, Duvar- Kule ve Türbe içindeki Hocasına ait Sanduka’yı güneşin ekvatora dik düştüğü ekinoks günlerinde doğu-batı aksı üzerine oturtmaktır. Ve böylece 21 Mart ve 23 Eylül günlerinde doğan güneşin ilk ışıkları türbe içindeki Hocası İsmail Fakirullah Hazretleri’nin kabri başına düşmektedir.

Yaklaşık 300 yıldan bu yana, altında “kadirşinaslığın” da yattığı bu felsefeyi bugüne taşıyan bu sistem, 1960′lı yıllarda gerçekleştirilen restorasyon sonrası bozulmuş ve yapılan bütün çabalara rağmen düzeltilememişti. Siirtliler ve Tillolular’ın, daha doğrusu gönlü burada olan herkesin yüreklerini dağlayan bu suskunluk, 2011 yılının ilk günüyle başlayan bilimsel bir serüvenle yeniden çalışır olmuştur.”

Tillo’daki bu büyük ustalığın büyülü hikâyesini anlatan Prof. Dr. Cengiz Işık, Tillo’dan günümüze ulaşan her biri sanki birer “tablo” imiş gibi bizlere sunulan ancak “can çekişen” bölgenin geleneksel mimari dokusuna, CAS evlerine, “Sabat” adı verilen sokak tünellerine de değinerek, bu kültür miraslarının değerinin bilinemediğinden bahsederek “ Dedelerimizin ayak izlerini yok ediyoruz. Vazifelerimizi ihmal ediyoruz” şeklinde bu ihmali yorumladı.

Kültürel mirasımızı korumanın o yöre halkı ile beraber dayanışmayla mümkün olacağını belirten Prof. Dr. Cengiz Işık, Tillo’daki tarihi yapıların bir an önce restorasyon uzmanları tarafından rölevelerinin alınarak tescillenmesi gerektiğinin önemini vurguladı.