Görüş ve Önerileriniz için: info@mimarlarodasiankara.org

Kayıp Bakışın Kenti:

Ankara için bir bildiri

Son yirmi yılda Ankara sonu gelmeyen bir değişimin içindedir. Bu hızlı, aşırı ve dramatik değişim son sürat devam etmekte; kaos, karmaşa ve ikilemler tarafından şekillendirilmektedir. “Neye” dönüştüğünün tahmini ise her geçen gün güçleşmekte. Bu noktada kentin karşı karşıya olduğu süreç; büyüklüğündeki, formundaki ve yapısındaki değişimlerin farklı basamaklarını kurguladığı bir tür metamorfoz olarak adlandırılabilir. İşte tehlike: bu sürece tanıklık etmek ve onu kaçınılmaz olarak kabul etmek!

Ama kentler yaşarlar. Değişimleri insanlarca kontrol edilir, şekillendirilir. Birlikte yaşamak zorunda olan her topluluk gibi aidiyet duygusu, iletişim ve toplumsal uzlaşım ile varlıklarını sürdürürler. Kısacası kentin metamorfozu yapay bir durum değil kentlilerce alınan kararların bir ürünüdür… Kent ne bir ağaçtır, ne de bir kelebek… 

Franz Kafka’nın ünlü romanı “Dönüşüm”, Gregor Samsa adlı karakterin karabasanlarla uyandığı bir sabah kendini büyük bir böceğe dönüşmüş olarak bulmasını anlatır. Bu süreç o kadar derindir ki Samsa dönüşüm tamamlanana kadar farkına varmaz. Bu gerçek üstü durum Ankara düşünüldüğünde başka bir tür metamorfoza mı işaret eder? Şehrimiz Kafkavari bir karabasana doğru mu sürüklenmekte?

Kent çoktan kavrayış ötesi bir değişime başlamıştır. Nüfusu hızla artmış, verimsiz arasalar cazip inşaat alanlarına dönüşmüştür. Kentteki konut ihtiyacına karşı geliştirilen genel tutum: büyük alış-veriş merkezleriyle desteklenen çeper-yapılaşmasının hızla artışı şeklinde gerçekleşmektedir. Bu gelişigüzel yapılaşma farklı sosyal dokular oluşturmaktadır. Bugün, kentlilik duygusu yerini bireyselleşmiş yaşam anlayışına bırakmaktadır. Bu gelişigüzel oluşumdan nasıl bir kent ve kentsel yaşam doğar?

Kent merkezi, çeper yerleşimler ve ona hizmet eden otobanların yol açtığı yoğun trafik arasına sıkışmıştır. Daha geniş yollar, üst ve alt geçitler… Her gün, habersizce,  bir yenisi başlayan, trafik hızını arttırmaya yönelik, bu çalışmalar kentte insan ölçeğini yani yayayı yok etmektedir. Üstelik ulaşımda özel otomobil kullanımına yapılan abartılı vurgu, sorgulanmayan kentsel dönüşümünün başını çekmektedir. Kentin sorunlarının çözümü yapılan bu yol çalışmaları mıdır?

Kent-çeperlerine yerleştirilen parkların, kentin sosyal yaşamındaki yeri sorgulanmalıdır. Sayıca çok olan bu yerleşimler kentin kaliteli toplumsal mekanlara olan gereksinimini gizlemekte midir? Bugün Ankara’da bir sokak kültüründen bahsetmek mümkün müdür? Dünden kalan birkaç istisna dışında, kent sosyal yaşamın tam anlamıyla kendini bulduğu kamusal açık alanlardan hatta kaldırımlardan yoksun görünmektedir. Büyük alış-veriş merkezleri sosyal yaşamın kaçınılmazları haline getirilmektedir. Süregelen bu metamorfoz kentlileri kente aitlik duygusundan yoksun avare tüketicilere mi dönüştürmektedir? Kentliler kente dair haklarını, ona ait olma ve değişiminde rol alma becerilerini nasıl geri alacaklar? Kent ancak; bozulan kentsel mekan ve kullanıcı ilişkisini yeniden kurgulanarak halkın yeniden kendini ait hissettiği bir yer haline gelebilir.

Bütün bunlara paralel olarak bugün Ankara’da geçmişinin açık bir inkarı söz konusudur. Bir çoğu kent-hafızası, Modern dönem yapıları, ya yıkılmakta yada yıkıma terk edilmektedir. Bu yapıların yeniden kullanımına yönelik tutarlı bir plandan yoksunluk, yapıların kentin hafızasındaki rollerini sürüncemede bırakmaktadır.   Hafızasını reddeden bir kent nasıl yeni bir kimlik geliştirebilir? Elbette bu geçmiş ile nostaljik bir bağ kurmak anlamına gelmez, aksine kentin gelecek gelişimleri konusunda geçmişten öğrenebileceklerine işaret eder.

Kültür politikalarının eksikliği kent ve kentlilik  kültürünün de kaybolmasına neden olmuyor mu? Ankara sadece metropolitan bir kent olarak değil başkent oluşuyla da yoğun bir kültürel hayatı hak etmektedir. Öyleyse kentin yeniden oluşturulmasında sanat ve kültürün yerinin farkında olmalı, eğitim ve araştırma alanlarında yapacağı atılımları genç neslin kültürel gelişimine sağladığı olanaklarla da beslemelidir.

Süregelen fiziksel değişiminden kentte yaşayan her birey sorumludur. Tüm kenti etkileyen bu elzem değişimler henüz kentin kullanıcıları ve karar alma mekanizmaları arasında ulaşılamamıştır. Karar alma sürecindeki ideolojik ve popülist yaklaşımlar bilimsel, teknik ve kültürel uzmanlıkları göz ardı etmektedir.  Süregelen değişimin sonuçları ile yüzleşmek ve olası alternatifleri tartışabilmek için kentliler, karar alma mekanizmaları ve mimarlar, kent plancıları gibi kent otoriteleri arasında yapıcı bir iletişim kurulmalıdır. İçinde yaşayanların ve kent otoriterinin fikirlerini almayan bir kent kendini dönüştürebilir mi?

Sonuç olarak kendimizi, günlük pratiğin getirileriyle şekillendirilen, kentsel dönüşüm politikalarından uzak, şizofrenik bir durum içinde bulmaktayız. Mimarlar, kentin niteliğini her gün biraz daha kaybettiği bu duruma kayıtsız mı kalacaklar? Yeterli yaşam standartlarını sağlamayan hektarlarca alanın inşasına göz mü yumacaklar? Farklı disiplinler bir araya gelerek kentin problemlerine koordine ve disiplinler arası  bir cevap bulamayacaklar mı?

Bugün Ankara, hem geçmişini hem de geleceğini belirsiz bir duruma terk etmiştir. Kentlilerin ve mimarın sorumluğu süregelen bu metamorfozu göz önüne sermek ve alternatif modellerin üretiminde rol almaktır. Müdahalenin ötelendiği her an, Ankara niteliksiz bir kent olarak gelişmeye devam edecektir.

Başka bir metamorfoz mümkün müdür? Sorularımız kentin geleceği konusunda toplumsal bir tartışma platformu yaratmaya yöneliktir. Tüm bu konular eğer kent kayıp zamanlarını, kayıp mekanlarını, kayıp sakinlerini, ve kayıp bakma biçimlerini  yeniden kazanacaksa tartışılmalıdır.

Kent bu metropolitan “uzak batı” ile başa çıkabilmek için ne yapıyor? Kültür politikalarının eksikliği kent ve kentlilik  kültürünün de kaybolmasına neden olmuyor mu? Ankara sadece metropolitan bir kent olarak değil başkent oluşuyla da yoğun bir kültürel hayatı hak etmektedir. Öyleyse kentin yeniden oluşturulmasında sanat ve kültürün yerinin farkında olmalı, eğitim ve araştırma alanlarında yapacağı atılımları genç neslin kültürel gelişimine sağladığı olanaklarla da beslemelidir.