Metamorfoz: Başkalaşan Kentin Öyküleri – Ankara

Anlamkökensel olarak metamorfoz sözcüğü, “şeylerin” fiziğinde süregelen değişime karşılık gelir ve biyolojik bir süreci tanımlar. Bütün bu değişim süreci içerisinde, “şeylerin” biçim ve yapısında, köktenci ve anomalik bir büyüme, eğrilip bükülme, yok olma, yerine gelme, kısacası bir tür başkalaşım söz konusudur ve “şeylerin” davranış ve yaşam alanlarında görülen başkalaşımlarımlarla eşzamanlıdır.

Şeyler, metamorfik başkalaşımın hem nesnesi hem de öznesi konumundadır ve öncelikle, doğa bilimlerinin çerçevesinde anlam kazanır – bu süreçte, doğaüstü kuvvetlerin biçimlendirici etkisi, olmazsa olmaz bir gereksinimdir. Bir diğer anlatımla “şeylerin”, genelde fiziğinde ve özelde ise, biçim ve yapısında meydana gelen başkalaşım, doğanın içsel oyunları sonucudur: doğal süreçler ve yöntemler, canlıyı bir evreden bir başka evreye başarıyla iteler. Doğanın mutlak bir denge ve bütünlük içerisinde olduğunu imleyen söylemlere göre, gelinen son evre bir tür başarı öyküsü olarak algılanmalıdır.

Bütün bunlara karşın, doğa bilimlerinden görece uzaklaşıldığında, metamorfozun başka bir anlam ve içerik kazandığı da görülecektir. Eğer başkalaşan şey salt doğaüstü güçlerin değil de, doğadışı unsurların da itici gücüyle bir başka mecraya evriliyor ise, değişime zorlanan şeyin salt fiziki olmadığı savlanabilir. Nitekim, sosyal ve siyaset bilimciler, metamorfik başkalaşımın fiziksel olduğu kadar, öze, duruma ve kimliğe de ilişkin olduğunun da, özellikle altını çizerler. Başkalaşan şeyin hem özü ve kimliği, hem de öz ve kimliği barındıran bağlamsal durumları, biçimsel ve yapısal anlamda ciddi değişikliklerle karşı karşıya kalır. Bu noktada iki önemli konu dikkatimizi çekmelidir: Birincisi, fiziksel başkalaşıma bağdaş diğer başkalaşımlar da söz konudur. İkincisi, doğaldan ayrışmaya başlayan ve tarihsel nedenselliklerle açığa vurulan siyasi ve sosyal süreçler de ön plana taşınır.

Özü, kimliği ve durumsallığı da içine alan bir metamorfoz tanımı bizleri, doğaüstüne bağlanan açıklamalardan koparıp, tarihsel olana götürür. Tarihsel nedenselliklerin anlaşılması ise başkalaşımı, kaçınılmaz değil, denetlenebilir, sorgulanabilir ve yönlendirilebilir kılar. Kısacası metamorfik başkalaşım, gerçekte doğal süreçlere sıkışmış tanrısal bir yazgı değildir. Böylesi bir sav, dolayısıyla, özgür birey ile toplumsal bilinci göreve çağırır.