Kent Atlası

TMMOB Mimarlar Odası 57 yıllık tarihi boyunca kentsel gelişmelere ilişkin politik tespit ve önermeler üretmiştir. Bu tespit ve önermelerin, konu edindikleri güncel oluşumlara ne denli etki edebildikleri, yine güncel toplumsal dinamiklerle belirlenmiştir. Ancak bu etkiden bağımsız olan bir nokta, Mimarlar Odası’nca öne sürülen görüşlerin daima kuramsal/teknik bilgi ile ilişkili olmasıdır. Toplumsal meşruiyetini söylediği sözün güvenilirliğinden alan Oda, bu güvenilirliği kurumsal otoritesinden değil, bilgi üretimini politik praksis olarak kavrayan kadrolarının Oda’ya yerleştirdiği gelenekten almıştır. Bu gelenek bağlamında söz konusu olan, “bilim” ve “politika” arasında varsayılan mesafenin reddidir. Bu tutum, bilgi üretimini kendi içinde fetişleştiren bilimselciliği de, bilgiye dayanmayan önyargılı yahut pragmatik politikayı da yadsır. Mimarlar Odası tarihine bakıldığında, Oda’nın erken dönemlerinden başlayarak bir “think tank” gibi çalıştığı, burada üretilen bilginin, Oda’nın güncel politik gündemine ilişkin seçici fakat bilimsel titizliği haiz bir tür bilgi olduğu görülür.

21. Yüzyılın kentsel politik gündemine bakıldığında ise, özellikle Türkiye’de yaşanan dönüşümlerin, dönüşüm süreçlerini örgütleyen idareler tarafından bile analiz edilmeden, bilgisi üretilmeden, çok hızlı ve tartışılmadan yürürlüğe konulan kararlarla yönlendirildiği görülüyor. Böyle bakıldığında, Türkiye kentlerinin dönüşüm hızı, bilimsel bilginin üreyebilmek için ihtiyaç duyduğu zaman ve mesafeyi imkansız kılarak, kendisini kamusal tartışmanın erişemeyeceği bir “icrai boyutta” yalıtmaktadır. Bu koşullarda, Mimarlar Odası ve benzeri kurumların kentsel süreçlere dair bilgi ve söz üretmesi zorlaşmaktadır. Ya söylenecek söz mevcut durumun analizinin sonrasına ertelenerek politik müdahale momenti ıskalanmakta, ya da (genellikle olduğu gibi) geçmiş deneyimlerden süzülen bilgi güncel durumla test edilmeden kullanılmaktadır.

Bugün, kentsel politikayı yönlendiren icracı erkin sahip olduğu hız, muhalif erk odaklarının da erişmesi gereken bir politik etkinlik eşiği niteliği kazanmış bulunmaktadır. Bu eşiğin altında kalan odakların etkin ve görünür bir muhalefet üretmesi imkânsızlaşmıştır. Dolayısıyla, bilgi-politika ilişkisini kurumsal etkinliğinin ve toplumsal meşruiyetinin vazgeçilmez unsurlarından sayan Mimarlar Odası’nın, bilgi üretimini güncellemesi şarttır. Bunu yaparken akılda tutulması gereken nokta, bugün bilgi üretim koşullarının da genişleyip yaygınlaşmış olması, bu durumun da “bilgi kirliliği” olgusunun bilim alanında da gözlenir hale getirmesidir. Oda’nın üreteceği bilginin, yine bilgi üretimini politik praksis olarak kavrayan ve konularında seçici davranan bir süreçle elde edilmesi gereklidir. Dahası, gündemdeki konuların çokluğu ve her konunun uzmanlık alanları içinde derinleşmiş olması, bilginin Oda içinde örgütlenen geleneksel yöntemlerle elde edilmesini imkânsızlaştırmıştır.

Bu değerlendirmelerden hareket eden TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi, bir süredir gündeminde olan araştırma faaliyetlerini güncelleme ve kurumsallaştırma çabaları çerçevesinde ankara.kent.atlası’nı bir pilot çalışma olarak ele almıştır. Amaçlanan, Ankara kentinin hem belli bir andaki “fotoğrafını çekmek”, hem de bu fotoğrafın nasıl bir tarihsel sürecin ifadesi olduğunu “okumak”tır. Görüleceği gibi, burada Ankara’nın her kentsel boyutunun sayısal verilerini toplamak ve sunmak gibi bir gaye yoktur. Aksine, dönüşümün politik okumasını yapmak üzere seçici bir biçimde ele alınan temalar ve bunların hem veriler üzerinden, hem de daha üst bir ölçekte ele alınan kuramsal çerçevelerle değerlendirilmeleri söz konusudur. Öte yandan çalışmanın “öznesi” de, bu deneyimi Mimarlar Odası açısından özgün bir deneyim haline getirmiştir. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü içinde, öğretim elemanı, araştırma görevlisi, lisans ve lisansüstü öğrencisi gibi farklı konumlardan bir grup araştırmacının kolektif çabası ile üretilen ankara.kent.atlası, ürettiği ürünün yanında, örgütlediği süreçle de politik praksis olarak bilgi üretiminin başarılı ve ilerisi için örnek teşkil edecek bir örneğini sunmakta.